سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور نوعی از تجهیزات الکتریکی است که در مقابل ولتاژ یا اختلاف‌پتانسیل غیرعادی از تجهیزات الکتریکی محافظت کرده و ایمنی آن‌ها را تأمین می‌کند. این دستگاه میزان اختلاف‌پتانسیل الکتریکی را در بازه 120 ولتی حفظ می‌کند و اگر میزان ولتاژ واردشده به آن بیشتر از 120 ولت باشد این دستگاه اختلاف‌پتانسیل را کاهش داده یا آن را به‌طورکلی متوقف می‌کند.
اگر از سرج پروتکتور در تابلو برق استفاده نکنید درصورتی‌که اختلاف‌پتانسیل به بالای 120 ولت برسد آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیری به دستگاه وارد خواهد شده به همین دلیل در زمان خرید تابلو برق حتماً این مسئله را در نظر داشته باشید. در ادامه در نظر داریم درباره این وسیله محافظتی مهم و کاربردی که از رسیدن آسیب به تجهیزات مهم و باارزش جلوگیری می‌کند صحبت کنیم، با ما همراه باشید.
معرفی سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور
جرقه گیر جزو تجهیزات ایمنی محسوب می‌شود. این دستگاه در حالت عادی به‌صورت یک میله رسانا است که قادر است با منتقل کردن جریان برق به زمین جلوی اتفاق افتادن جرقه‌های خطرناک را بگیرد. این وسیله با اسم‌های دیگر مثل صاعقه گیر یا برق‌گیر هم شناخته می‌شود. سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور همچنین قادر به محافظت از تجهیزات در برابر صاعقه است.
یکی دیگر از راه های محافظت از تجهیزات در برابر صاعقه و رعد و برق، خرید استابلایزر و استفاده از آن برای تجهیزات گران قیمت‌تان است.
این دستگاه در نزدیک تجهیزات قرارگرفته و زمانی که رعدوبرق ایجاد می‌شود، برق‌گیر موج ولتاژ زیاد برگرفته از رعدوبرق را به‌طرف زمین هدایت کرده و از این طریق جلوی آسیب دیدن دیگر تجهیزات را می‌گیرد. برای انتخاب این دستگاه به مسائلی مثل جریان، ولتاژ، ضریب اطمینان و دیگر مسائل توجه کنید.
اجزای تشکیل‌دهنده دستگاه سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور
· هسته‌ی آهنی انتقال‌دهنده
· زینر دیود برای ثابت کردن ولتاژ
· وریستور
کاربرد سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور
برای توضیح کاربرد اصلی این وسیله باید بگوییم که در زمان برخورد رعدوبرق به ساختمان یا زمین، به خاطر میدان الکترومغناطیسی که در آن مکان ایجاد می‌شود، تمامی تجهیزات الکترونیکی که تا فاصله 2 کیلومتری محل برخورد رعدوبرق قرار دارند در معرض آسیب‌های جدی قرار خواهند گرفت.
حتی در ساختمان‌هایی که دارای صاعقه گیر بیرونی هستند و به‌نوعی دارای محافظت اولیه در این مواقع هستند، به خاطر برخورد مستقیم رعدوبرق به ساختمان، جریانی که در بالای صاعقه قرار دارد به‌وسیله صاعقه گیر به‌طرف زمین انتقال داده می‌شود و 50 درصد از این جریان به‌وسیله سیستم همبندی به سیستم قدرت و سیم‌کشی ساختمان برمی‌گردد.
این برگشت جریان به‌راحتی باعث آسیب دیدن و خراب شدن تجهیزات الکتریکی و حتی در برخی مواقع باعث حذف شدن و از بین رفتن اطلاعات مهم داده‌ای شده و درنهایت باعث آسیب و ضررهای جبران‌ناپذیری خواهد شد. به همین دلیل با در نظر گرفتن سرج پروتکتور یا ارستر در سیستم این جریان ایجادشده به‌وسیله صاعقه دوباره به زمین برمی‌گردد. همچنین توصیه می‌کنیم در زمان سفارش تابلو برق ساختمانی در تهران به این تجهیز مهم دقت کنید تا میزان محافظت و ایمنی تجهیزات خود را برای این مواقع افزایش داده و خیالتان از این بابت راحت باشد.
خلاصه کاربردهای سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور
- از جرقه گیر یا برق‌گیرها برای محافظت از انسان، ساختمان، تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی داخل آن کمک می‌گیرند.
- سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور جلوی آسیب‌های احتمالی برگرفته از برخورد رعدوبرق به زمین را می‌گیرد و از ساختمان‌ها و تجهیزات داخلی آن‌ها در مقابل صاعقه محافظت می‌کند.
- این وسیله افزایش ناگهانی ولتاژ و جریان را در پریزهای برق کنترل کرده و از بروز خطا و مشکل درداده ها جلوگیری می‌کند.
- محل قرارگیری این وسیله در انتهای خط انتقال و در ورودی ترانس است.
دسته‌بندی سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور
· سرج ارستر‌های مدل (B)
· سرج ارستر‌های مدل (C)
· سرج ارستر‌های مدل (B+C)
· سرج ارستر‌های مدل (D)
· سرج ارستر‌های دیتا و مخابراتی
· سرج ارستر‌های مدل فتوولتاییک
· سرج ارستر‌های مخصوص برای محافظت از دوربین
کاربرد انواع مختلف سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور
سرج پروتکتورهای مدل (B)
این نوع از جرقه گیر یا برق‌گیرها به‌منظور محافظت اولیه در مقابل صاعقه‌هایی که بیشترین جریان آن‌ها 100 کیلو آمپر است مورداستفاده قرار می‌گیرند. این مدل از سرج پروتکتور یا سرج ارسترها برای کنترل و حفظ ایمنی تجهیزات الکترونیکی در برابر عبور جریان‌های قوی برگرفته از صاعقه به کار می‌روند و دارای بهره کاری بالایی بوده و همین‌طور اثربخشی و فواید بالایی رادارند.
سرج پروتکتورهای مدل (C)
سرج پروتکتورهای مدل C برای محافظت در مقابل سوئیچینگ ها در نظر گرفته‌شده‌اند و تحت عنوان محافظ ثانویه در مقابل اختلاف‌پتانسیل کار می‌کنند و اختلاف‌های پتانسیل‌های مختلف که از سرج پروتکتورهای مدل B می‌آید را کنترل کرده و دفع می‌کنند. همین‌طور اختلاف‌پتانسیل ساخته‌شده به‌وسیله سوئیچینگ در دستگاه‌های شبکه انتقال برق قدرت را به زمین منتقل می‌کنند. این مدل از سرج پروتکتورها که دارای وریستورهای اکسید فلزی هستند دارای توان بسیار بالایی برای تخلیه هستند.
سرج پروتکتورهای مدل (B+C)
این نوع از سرج پروتکتورها دارای بیشترین میزان محافظت در زمان ایجاد ناگهانی اضافه اختلاف‌پتانسیل هستند و تجهیزات تابلوهای مخابراتی، کارگاه‌های صنعتی و مکان‌های نظامی از آن‌ها استفاده می‌شود. در زمان کنونی این سرج پروتکتورها دارای بیشترین کاربرد در بین بخش‌های مختلف صنعتی هستند. مهم‌ترین ویژگی این مدل از جرقه گیرهای کنتاکتور این است که در موقع تخلیه جریان اضافی، هیچ نوع گاز داغ و یونیزه شده را از خود انتشار نمی‌دهند. با در نظر گرفتن این ویژگی دیگر احتیاج ندارید که این وسیله را به‌دوراز تجهیزات قابل اشتعال قرار دهید.
سرج پروتکتورهای مدل (D)
برای کامل کردن ایمنی و محافظت در مقابل ایجاد بار اضافی اختلاف‌پتانسیل از این نوع از سرج پروتکتورها استفاده می‌کنند. سرج پروتکتورهای مدل D در ولتاژ پایین استفاده می‌شوند و نباید از این مدل از صاعقه گیرها در مکان‌هایی که در معرض برخورد مستقیم صاعقه قرار دارد استفاده کنید.
سرج پروتکتورهای دیتا و مخابراتی
این نوع از سرج پروتکتورها برای محافظت از شبکه‌های کابل CAT6 و CAF5 مورداستفاده قرار می‌گیرند. همچنین می‌توانید برای محافظت از دوربین‌های مداربسته از این مدل استفاده کنید.
سرج پروتکتورهای مدل فتوولتاییک
این نوع از سرج پروتکتورها برای محافظت از مدل‌های متنوع پنل های خورشیدی، دستگاه‌های اینورتر خورشیدی و سلول‌های خورشیدی در مقابل برخورد ناگهانی رعدوبرق مورداستفاده قرار می‌گیرند.
سرج پروتکتورهای محافظت از دوربین
آخرین‌مدل از سرج پروتکتور برای محافظت از انواع مختلف دوربین است و اگر صاعقه به خطوط برخورد کند می‌توانند جلوی آسیب دیدن و سوختن دوربین‌ها را بگیرند.
سخن پایانی
برخورد کردن صاعقه با ساختمان‌ها و تجهیزات مختلف باعث خسارت و ضررهای مختلف جانی و مادی می‌شود. برخورد صاعقه علاوه بر این‌که به تجهیزات الکترونیکی آسیب می‌زند بلکه ممکن است باعث اتفاقات خطرناک مثل آتش‌سوزی، خراب شدن ساختمان و برق‌گرفتگی افراد در ساختمان شود. به همین دلیل برای جلوگیری از این مسائل حتماً باید از تجهیزات لازم برای این کار استفاده کنید.
یکی از این تجهیزات سرج پروتکتور یا برق‌گیر است که برای این مواقع و محافظت از ضررهای مختلف مادی و جانی ساخته‌شده است؛ اما در نظر داشته باشید که قبل از خرید این تجهیز باید از تابلو برق مناسبی در ساختمان استفاده کنید تا میزان محافظت این دستگاه را بالاتر ببرید. برای خرید تابلو برق در تهران می‌توانید با خیالی راحت و آسوده از گروه فنی مهندس پرشین تکنیک کمک بگیرید تا از این طریق بتوانید تابلو برق باکیفیت و مناسبی را باقیمت به‌صرفه و خوب تهیه کنید.
سوالات متداول درباره سرج پروتکتور یا جرقه گیر کنتاکتور
- چرا باید از سرج پروتکتور در تابلو برق استفاده کنیم؟
این قطعه در صورتی که اختلاف پتانسیل به بالای 120 برسد، آن را کنترل کرده تا از آسیب رسیدن به دستگاه جلوگیری کند.
- برای محافظت از سرج پروتکتور در برابر صاعقه و نویز چه کاری باید انجام داد؟
خرید استابلایزر می‌تواند علاوه بر کاهش مصرف انرژی، از وسایل برقی در برابر صاعقه و نویز محافظت می‌شود.
- چرا باید از جرقه گیر استفاده کنیم؟
جرقه گیر یا سرج پروتکتور از برخورد رعد و برق به ساختمان، انسان و وسایل برقی جلوگیری می‌کند.
- کدام سرج پروتکتور برای تابلوهای مخابراتی و کارگاه‌های صنعتی مناسب است؟
سرج پروتکتورهای مدل B+c
- سرج پروتکتورها را باید در چه فاصله ای از تجهیزات قابل اشتعال نگهداری کرد؟
این وسایل هیچ نوع گاز داغی از خود متصاعد نمی‌کند به همین دلیل نیازی نیست دور از وسایل قابل‌اشتعال نگهداری شود.